Bệnh quai bị: nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Ngày đăng: 05-03-2018 10:39:56 PM - Đã xem: 3986

Bệnh quai bị là gì?

Quai bị là bệnh do virus thuộc họ Paramyxovirus gây ra. Thường gặp ở trẻ em ở độ tuổi từ 5 – 14 tuổi và thường không xảy ra ở trẻ em dưới 1 tuổi nhờ sự miễn dịch thụ động ở mẹ truyền qua. 

Đặc trưng của bệnh là sưng đau tuyến nước bọt, đôi khi đi kèm theo viêm tuyến sinh dục, viêm màng não, viêm tụy và một số cơ quan khác.

Bệnh quai bị dễ dàng truyền nhiễm từ người này sang người khác, thông qua đường hô hấp: nước bọt, ho, hắt hơi và khi dùng chung những vật dụng cá nhân.

Bệnh có nguy cơ lây lan cao, trở thành dịch bệnh xảy ra khắp nơi, đặc biệt ở những nơi tập thể đông đúc như: trường hoc, nhà trẻ, khu vui chơi… Hơn nữa vào mùa Đông và mùa Xuân bệnh quai bị càng phát tán do nhiệt độ bị hạ thấp nên mầm bệnh dễ phát tán.

Nguyên nhân bệnh quai bị

Nguyên nhân xuất phát bệnh quai bị là do virus thuộc nhóm Paramyxovirus. Đây là loại virus có tốc độ lây nhiễm rất nhanh, chỉ cần một người nhiễm bệnh thì khả năng những người xung quanh bị lây lan rất cao. Cụ thể, những con đường lây nhiễm của bệnh:

• · Tiếp xúc trực tiếp với người bệnh.
• · Do người bệnh ho, hắt hơi, virus sẽ lan truyền trong môi trường không khí.
• · Ăn uống chung với người mắc bệnh.
• · Dùng chung những vật dụng cá nhân như khăn mặt, bàn chải đánh răng, quần áo,… với người bệnh.

Bệnh quai bị thường gặp ở trẻ em nhưng không có nghĩa là người lớn không mắc bệnh, tuy nhiên tỉ lệ người lớn mắc bệnh quai bị không cao.

Triệu chứng của bệnh quai bị

Thời kỳ ủ bệnh

Từ sau khi tiếp xúc với virus khoảng 14-25 ngày, thay đổi từ 2- 4 tuần, trung bình 17 – 18 ngày; thời kỳ này không có triệu chứng nào cụ thể.

Thời kỳ khởi phát

• · Suy nhược, kém ăn, miệng cảm giác khô.
• · Mệt mỏi toàn thân, khó chịu, đau đầu.
• · Bị sốt nhẹ, không kèm lạnh run.
• · Đau họng và đau góc hàm.
• · Vùng bị sưng không bị nóng, cũng không bị sung huyết.
• · Tuyến mang tai to dần và đau nhức, đau gia tăng khi thăm khám hoặc khi nhai.

Thời kỳ toàn phát

– Tuyến mang tai sưng to (thông thường tối đa 2 – 3 ngày) và đau nhức một bên, sau đó lan qua bên đối diện và tuyến nước bọt khác, cao điểm 1 tuần sau đó nhỏ lại.

– Tuyến sưng lan ra vùng trước tai, mõm chũm, lan đến cung dưới xương gò má, lan đến dưới hàm và làm mất rãnh dưới hàm. Tuyến sưng to đẩy phình tai ra ngoài và lên trên, da trên tuyến đỏ, không nóng, ấn vào có cảm giác đàn hồi.

Tuy nhiên vẫn có những trường hợp không biểu hiện các triệu chứng như trên, khiến không ít người bị nhầm lẫn giữa bệnh quai bị và các bệnh khác (viêm tuyến nước bọt, viêm tuyến mang tai…).

Thời kỳ hồi phục

Sau 1 tuần, tuyến mang tai giảm đau và nhỏ dần; các triệu chứng đau họng, khó nuốt giảm và từ từ khỏi hẳn.

Các biến chứng của bệnh quai bị

Bệnh quai bị tưởng chừng như đơn giản nhưng thật ra, bệnh vẫn có những biến chứng khá nguy hiểm mà người bệnh không thể lường trước được, các biến chứng của bệnh quai bị gồm:

1.     Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn

2.    Viêm buồng trứng

3.    Viêm màng não

4.     Viêm tụy

5.     Mất thính lực

6.     Sẩy thai

7.     Viêm cơ tim

8.     Vấn đề bất thường ở mắt

Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn

Đa phần những bệnh nhân nam mắc bệnh quai bị thường có nguy cơ biến chứng của bệnh viêm tinh hoàn, nhất là những bệnh nhân ở độ tuổi dậy thì.

Triệu chứng của viêm tinh hoàn, cụ thể là:

• · Sốt cao, ớn lạnh, có đôi khi lạnh run, buồn nôn, đau bụng, da bìu đỏ.
• · 1 hoặc 2 bên tinh hoàn bị sưng đau, thậm chí sưng gấp 2-3 lần so với bình thường. Nhưng sau 2-4 tháng mắc bệnh có thể tinh hoàn bị teo (30-40%).
• · Cảm giác nóng rát chỗ tinh hoàn.
• · Cương đau dương vật.

Sốt càng cao thì bệnh càng nặng, sốt thường giảm sau 5 ngày, đau và sưng tinh hoàn giảm song hành với sốt, tuy nhiên có trường hợp đau tinh hoàn có thể kéo dài trên 2 tuần.

Nếu như người bệnh không kịp thời điều trị sẽ dẫn đến teo tinh hoàn, cuối cùng dẫn đến tình trạng khô tinh trùng, ảnh hưởng đến sự sinh sản, vô sinh.

Viêm buồng trứng

Số lượng nữ giới bị viêm buồng trứng do biến chứng của quai bị chiếm 7%. Những triệu chứng của viêm buồng trứng thường thấy:

• · Cơn đau bụng âm ỉ, đau từng cơn bên hố chậu.
• · Tình trạng sốt cao, không hạ.
• · Ra huyết trắng bất thường.

Viêm màng não

Biến chứng viêm màng não do quai bị xuất hiện khi virus quai bị lây lan tràn vào lớp bảo vệ bên ngoài của não (màng não).

Viêm màng não do virus quai bị gây ra không giống như viêm màng não do vi khuẩn thông thường. Người bệnh thường hay có những dấu hiệu như:

• · Sốt nhẹ giống như cảm cúm.
• · Rất nhạy cảm với ánh sáng.
• · Đau đầu.
• · Cứng cổ.

Những dấu hiệu này thường kéo dài trong 14 ngày. Nếu trong hoặc sau thời gian mắc bệnh quai bị, bệnh nhân có những dấu hiệu như trên thì nên đến bác sĩ để kiểm tra, vì nguy cơ bị viêm màng não rất lớn.

Viêm tụy

Viêm tụy cũng là những biến chứng của bệnh quai bị, tuy nhiên viêm tụy do quai bị thường không quá nghiêm trọng. Các triệu chứng của viêm tụy bao gồm:

• · Đau vùng trung tâm bụng.
• · Tiêu chảy.
• · Ăn không ngon.
• · Sốt nhẹ.
• · Da và lòng trắng của mắt có dấu hiệu vàng.

Mất thính lực

Biến chứng này thường rất ít gặp, nhưng vẫn có người mắc phải. Trong số 20.000 người mắc bệnh quai bị thì chỉ có 1 trường hợp bị mất thính lực. Thông thường sẽ mất thính lực 1 bên, nhưng có trường hợp mất thính lực cả 2 bên.

Sẩy thai

Trong 3 tháng đầu nếu như mẹ bầu mắc bệnh quai bị thì rất dễ dẫn đến sẩy thai hoặc thai nhi bị dị dạng. Trường hợp mẹ bầu mắc bệnh quai bị trong 3 tháng cuối rất dễ dẫn đến sinh non hoặc thai chết lưu.

Viêm cơ tim

Viêm cơ tim diễn ra 5-10 ngày sau khi mắc quai bị, với những triệu chứng như: đau vùng trước ngực, mệt nhọc và nhịp tim chậm. Thông thường những dấu hiệu này sẽ chấm dứt trong 35 ngày.

Vấn đề bất thường ở mắt

Những dấu hiệu bất thường về mắt cũng là một trong số biến chứng của bệnh quai bị. Dưới đây là những triệu chứng: viêm tuyến lệ, ảnh hưởng võng mạc, ảnh hưởng thị lực nhưng phục hồi sau đó khoảng 10-20 ngày.

Định hướng điều trị bệnh quai bị

Hiện tại trong Y học vẫn chưa có bất kỳ một loại thuốc nào để điều trị virus quai bị. Chỉ có thể tập trung vào điều trị triệu chứng, tăng sức đề kháng và hệ miễn dịch, đẩy lùi sự lây nhiễm.

Người bệnh nên tham khảo những cách điều trị quai bị dưới đây:

Chế độ nghỉ ngơi

– Bệnh nhân cần được cách ly và nên nằm nghỉ suốt giai đoạn sốt, đến khi nào những triệu chứng của bệnh khỏi hẳn.

– Bệnh nhân mắc bệnh quai bị không được làm việc nặng, vì có thể làm cho tinh hoàn bị sưng.

– Áp một miếng gạc ấm để giảm đau vùng tuyến bị sưng.

Chế độ dinh dưỡng

– Uống nhiều nước là một cách giảm sưng hiệu quả. Tuy nhiên người mắc bệnh quai bị không nên uống nước ép trái cây có vị chua vì nó chứa nhiều thành phần axit, gây kích thích các tuyến mang tai, tạo nhiều nước bọt và gây đau nhiều hơn.

– Hạn chế thức ăn có chứa thành phần nếp (xôi, bánh chưng…) vì chúng có thể làm cho vùng hàm trở nên sưng to hơn.

– Nên chọn thức ăn dạng lỏng, mềm, dễ nuốt, hạn chế nhai nhiều.

Thói quen sinh hoạt

– Kiêng tắm nước lạnh: Người mắc bệnh quai bị chỉ nên tắm nước ấm, không được ngâm mình quá lâu trong nước. Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ cũng chính là một trong những cách đẩy lùi bệnh.

– Kiêng ra gió: sẽ làm cho vùng quai bị sưng to hơn và tránh phát tán mầm bệnh ra môi trường không khí lây lan cho người khác.

Trường hợp bị viêm tinh hoàn nên mặc quần lót nâng dịch hoàn để giảm đau, giảm căng. Trường hợp bệnh tiến triển nặng, cần đưa bệnh nhân đến bác sĩ chuyên khoa để được chỉ định dùng thuốc hạ nhiệt, giảm đau chống viêm hoặc rạch giải ép túi tinh nhằm giải phóng tinh hoàn khỏi chèn ép và ngăn ngừa teo tinh hoàn thứ phát sau đó.