TRẺ NÔN ÓI BA MẸ LÀM GÌ?

Ngày đăng: 06-05-2023 08:54:17 AM - Đã xem: 305

Nôn ói là triệu chứng rất thường gặp ở trẻ em, nhất là trẻ nhỏ khi hệ tiêu hoá của trẻ còn yếu và các van ở dạ dày hoạt động chưa đồng bộ. Thông thường trẻ sẽ có triệu chứng này khi gặp những vấn đề tại đường tiêu hóa nhưng cũng có thể do nguyên nhân ngoài đường tiêu hoá; có thể là dấu hiệu của một bệnh lý thông thường hoặc nhưng cũng báo động một bệnh lý nguy hiểm. Xử trí như thế nào khi trẻ bị nôn ói không phải là điều ba mẹ nào cũng biết. Vấn đề là khi nào có thể cho trẻ ở nhà theo dõi và xử trí ra sao cho phù hợp và khi nào phải đưa trẻ đến cơ sở y tế.

✳️ Nguyên nhân gây nôn ói ở trẻ là gì?

Các nguyên nhân thường gặp khác nhau tuỳ vào độ tuổi của trẻ:

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ < 12 tháng tuổi: 

• Trào ngược dạ dày thực quản sinh lý hoặc bệnh lý. Điều này khó phân biệt nên cần đưa trẻ đi khám để bác sĩ chẩn đoán và điều trị.
• Bịnh lý ngoại khoa như: hẹp môn vị dạ dày, lồng ruột, tắc ruột,…Nếu trẻ nôn ói nhiều hay dịch ói có màu bất thường cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay.
• Nôn ói kèm với sốt, có thể trẻ bị nhiễm siêu vi, nhiễm trùng đường ruột hoặc nhiễm trùng nơi khác trong cơ thể.
• Cũng có thể đơn giản là do tư thế cho bé bú chưa đúng cách hoặc ăn dặm chưa đúng cách.

Ở trẻ > 12 tháng tuổi:

• Thường gặp nhất là nhiễm siêu vi, viêm dạ dày ruột, hay ngộ độc thực phẩm. Nôn ói thường bắt đầu đột ngột và hết trong vòng 24 đến 48 giờ. Ngoài ra, trẻ còn có một số triệu chứng khác như: đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, sốt. 
• Một số nguyên nhân khác có thể gặp như: trào ngược dạ dày, viêm loét dạ dày tá tràng, nhiễm trùng đường hô hấp, viêm màng não, nhiễm trùng đường ruột, tắc ruột, lồng ruột, viêm ruột thừa,…

✳️  Cần làm gì khi trẻ nôn ói?

1️ Xử trí khi nôn ói:

• Khi trẻ nhỏ bị nôn trớ, cần nghiêng đầu trẻ sang một bên để tránh hít sặc chất nôn. Nhanh chóng làm sạch chất nôn trong miệng mũi trẻ bằng cách hút mũi, quấn gạc ngón tay thấm hết chất nôn trong miệng trẻ. Nếu trẻ trớ khi đang ngủ, nên để trẻ nằm yên, kê đầu cao và nghiêng qua bên để tránh trào ngược và hít sặc. 
• Vệ sinh thân thể sạch sẽ
• Tránh bế xốc trẻ lên khi đang nôn trớ vì tăng nguy cơ trào dịch ói vào phổi

2️ Theo dõi dấu hiệu mất nước

• Dấu hiệu mất nước nhẹ: cảm giác khát nước, môi hơi khô. Trẻ bị mất nước nhẹ thường không cần đi khám ngay nhưng ba mẹ cần theo dõi diễn tiến để phát hiện kịp thời các dấu hiệu của tình trạng mất nước nặng hơn.
• Dấu hiệu mất nước vừa và nặng:

+ Môi khô nhiều, mắt trũng

+ Khóc không thấy nước mắt

+ Tiểu ít 

+ Tay chân lạnh

+ Lừ đừ 

 + Mạch nhanh, sốc trụy tim mạch

Khi trẻ có một trong các dấu hiệu này, phải đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.

3️ Bù dịch bằng đường uống

• Dung dịch bù nước tốt nhất là Oresol, giúp bù lại nước và các chất điện giải (natri, kali, clorua) bị mất do nôn và tiêu chảy. Oresol không dùng điều trị nôn ói, nhưng giúp ngăn ngừa và điều trị mất nước là hậu quả có thể gây nguy hiểm cho trẻ.
• Đối với trẻ bị mất nước nhẹ: ba mẹ có thể cho trẻ uống Oresol tại nhà. Cần kiên nhẫn cho trẻ uống từng ngụm nhỏ, đút chậm mỗi 1-2 phút, bằng muỗng nhỏ để hạn chế bị ói. Lượng oresol trẻ cần uống trong vòng 4 giờ là 50ml cho mỗi ký cân nặng. ( Ví dụ: trẻ 10 ký, lượng oresol cần bù = 50 x 10= 500ml). 
• Đối với trẻ không bị mất nước hay khi đã hết dấu mất nước: có thể tiếp tục cho uống Oresol hoặc nước đun sôi để nguội giữa các đợt nôn ói để ngăn ngừa tình trạng mất nước.
• LƯU Ý: không nên cho trẻ uống các loại nước trái cây và các đồ uống khác  để bù dịch cho trẻ (nước khoáng có chất điện giải, các loại nước ngọt, nước có ga).
• Cách pha Oresol: pha hết 1 gói với 1 lít nước đun sôi để nguội (không pha 1/2 gói với 1/2 lít nước,…)

4️ Chế độ ăn

Nếu trẻ không có dấu hiệu mất nước có thể tiếp tục cho trẻ ăn. Nếu có dấu hiệu mất nước, sau khi bù nước trong vòng 2-3g trẻ bớt ói có thể bắt đầu cho ăn lại. Nguyên tắc là cho trẻ ăn thức ăn lỏng dễ tiêu hoá và chia thành nhiều cử nhỏ.

• Đối với trẻ còn bú mẹ: tiếp tục cho bú sữa mẹ vì sữa mẹ dễ tiêu hóa hơn so với các dung dịch bù nước. Cho con bú từng chút một, nhiều lần vì trẻ rất dễ bị nôn ói khi có thức ăn vào miệng. Nên cho bé bú 5-10 phút, ngưng 30 phút rồi bú tiếp. Theo dõi khoảng 2-3 giờ, nếu nôn ói giảm, trẻ ổn định: có thể cho bú như bình thường. Nếu không cải thiện, nên cho trẻ đi khám.
• Đối với trẻ lớn hơn: 

+ Không cố gắng ép trẻ ăn, nhất là trong 24 giờ đầu. Nên khuyến khích trẻ uống nước bù dịch (như trên).

+ Cho trẻ ăn thức ăn lỏng dễ tiêu hóa như cháo thịt nạc, súp, sữa chua,... Hạn chế các thức ăn nhiều chất béo vì khó tiêu.

5️ Cho trẻ uống thuốc gì khi nôn ói?

Vì nôn ói là một phản ứng có lợi, giúp cơ thể loại bỏ yếu tố gây bệnh, các chất có hại. Do đó, chỉ nên dùng các thuốc chống nôn khi trẻ nôn ói quá nhiều gây nguy cơ mất nước hoặc dùng để giảm say tàu xe. Tuy nhiên những loại thuốc này cần được bác sĩ chỉ định, không nên tự ý dùng cho trẻ.

6️ Cần đưa trẻ đi khám ngay khi nào?

Khi trẻ có một trong các dấu hiệu nguy hiểm sau:

• Trẻ sơ sinh nôn ói nhiều, bú kém, bỏ bú
• Nôn ói kéo dài hơn 24 giờ
• Dịch ói có màu bất thường: có máu (đỏ hoặc nâu) hoặc màu vàng xanh (dịch mật)
• Dấu hiệu mất nước vừa đến nặng: khô môi miệng, khóc không có nước mắt, mắt trũng, tiểu ít hoặc không đi tiểu trong 6-8 giờ đối với trẻ lớn hoặc tã không ướt trong 4-6 giờ đối với trẻ nhỏ
• Đau bụng nhiều
• Đi tiêu ra máu
• Sốt ≥ 38,5 độ C trong 3 ngày, hoặc sốt cao > 39 độ C
• Bé li bì, lừ đừ hoặc kích thích, quấy khóc bất thường
• Co giật

TS.BS Lê Bích Liên